O PROJEKCIE

Projekt: Patriotyzm trudnych wyborów. Edycja krytyczna korespondencji Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów z lat 1944-1979  

Projekt w ramach programu realizowanego przez Ministra Edukacji i Nauki pod nazwą Narodowy Program Rozwoju Humanistyki; nr projektu NPRH/F/SP/508089/2021/11,
kwota dofinansowania 612 352 zł, całkowita wartość projektu 612 352 zł
Jednostka organizacyjna realizująca zadanie: Wydział Filologiczny Uniwersytetu Łódzkiego
Rok początkowy: 2023 – rok końcowy: 2028
Okres realizacji: 60 miesięcy

 

Celem nadrzędnym projektu jest opracowanie unikatowego zespołu źródłowego – całości nieopublikowanej powojennej korespondencji Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów. Jej naukowa analiza i krytyczna edycja dają możliwość poznania rozterek i wyborów, przed jakimi stali polscy intelektualiści w pierwszych latach powojennych. Oficjalne zaangażowanie Jarosława Iwaszkiewicza w działalność Polskiego Komitetu Obrońców Pokoju, ZLP, PEN Clubu to jego trybut złożony władzom, a jednocześnie działalność na rzecz autonomii kultury polskiej i jej obecności w świecie. Niepodlegające cenzurze i wyposażone w bogate komentarze listy autora Brzeziny zostaną włączone do żywej tradycji kultury narodowej i będą mogły stanowić przedmiot badań literaturoznawczych, socjologicznych, historycznych i politycznych.

W skład sześciu tomów krytycznej edycji korespondencji wchodzi ok. 1665 rękopiśmiennych kart listów Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów, obejmujących lata 1944–79. W kolejnych tomach znajdą się obszerne wstępy, w których przedstawiony zostanie kontekst historyczny korespondencji oraz wieloaspektowy i zniuansowany obraz Iwaszkiewicza jako intelektualisty starającego się podtrzymać substancjalność i odrębność polskiej kultury narodowej w realiach PRL, a jednocześnie osoby nie zawsze potrafiącej przeciwstawić się presji władz. Intymna korespondencja z żoną pozwala śledzić meandry postawy Iwaszkiewicza bez przesłon.

Drugim, równie ważnym celem projektu jest wnikliwa analiza stosunku Iwaszkiewicza do oficjalnego nurtu życia społeczno-kulturalnego w Polsce w latach 1944–79, wydobywająca najważniejsze, nieznane dotąd konteksty postawy autora Sławy i chwały. Efektem prowadzonych badań stanie się edycja krytyczna niepublikowanej dotąd korespondencji między Anną i Jarosławem Iwaszkiewiczami, która ujawni nowe aspekty podejmowanych przez Iwaszkiewicza kontrowersyjnych decyzji, uznawanych za konformistyczne wobec władz PRL. Poglądy pisarza i jego działania nie rysują się jednoznacznie negatywnie. Listy odsłaniają głęboko zaangażowany stosunek Iwaszkiewicza w sprawy najdonioślejsze: w obronę trwałości bytu narodowego oraz w funkcjonowanie instytucji życia kulturalnego PRL, co zbliża pisarza do patriotycznego myślenia Wielopolskiego. Istotne przesłanki uprawniają do nowego spojrzenia na Iwaszkiewiczowski patriotyzm poprzez odczytanie szczerych i bezpośrednich, bo ujawnianych w korespondencji z żoną, mimo świadomości działań cenzury, dylematów wielowymiarowej postawy.

Integralną częścią działań grantowych jest digitalizacja całości analizowanej korespondencji dla Muzeum Iwaszkiewiczów w Stawisku, co ważne z perspektywy kolejnych pokoleń badaczy.
Metadane korespondencji przekazane zostaną Bibliotece Narodowej.

Efektem badań będzie istotne dopełnienie obrazu Iwaszkiewicza jako artysty i działacza społeczno-politycznego oraz ukazanie jego niejednoznacznej relacji z najbliższymi, a poza tym wprowadzenie do dyskursu naukowego wypowiedzi pisarza, które każą zmodyfikować bądź co najmniej znacząco niuansować kształtowane w dotychczasowych opracowaniach poglądy na temat jego rzekomo konsekwentnie uległej wobec władz PRL postawy. Edycja korespondencji pozwala ujrzeć Iwaszkiewicza pełniej i w sposób zdecydowanie bardziej niejednoznaczny, ujawnić kulisy i motywację jego wyborów życiowych. Obfita i wielowątkowa korespondencja dopełnia także obraz życia polskich intelektualistów i artystów w komunistycznej Polsce.

 

1. Przygotowanie pełnej edycji korespondencji powojennej.
2. Przygotowanie tekstu głównego i uwag wydawcy. Tekst zostanie sczytany z autografem, przygotowanym do druku zgodnie z zasadami opracowania językowego i modernizacji pisowni. Autografy w kolejnych tomach zostaną dokładnie opisane, a wszelkie przypadki odstąpienia w druku od autografu przedstawione i uzasadnione w uwagach wydawcy.
3. Przygotowanie komentarzy i objaśnień rzeczowych, informacji o ludziach i zdarzeniach. To praca wymagająca szerokiej kwerendy w bibliotekach i archiwach (także prywatnych) krajowych i zagranicznych.
4. Przygotowanie obszernego wstępu do każdego tomu edycji, ukazującego społeczno-polityczny aspekt korespondencji, ze szczególnym uwzględnieniem postawy Iwaszkiewicza.
5. Sporządzenie indeksów osób.

Każdy tom stanowi samodzielną całość. Na końcu każdego tomu znajdzie się obszerny indeks występujących w nim osób.

 

1) Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku, gdzie przechowywany jest rękopiśmienny zbiór listów stanowiących przedmiot badań. Muzeum gwarantuje ścisłą współpracę merytoryczną i organizacyjną w pracy nad projektem oraz w digitalizacji i udostępnieniu analizowanego materiału.
2) Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego, która dokona digitalizacji 1665 kart rękopisów. Biblioteka dysponuje odpowiednią aparaturą i właściwym personelem do wykonania tego zadania. Gwarancją odpowiedniego poziomu merytorycznego i technicznego oraz dbałości o stan skanowanych rękopisów jest ogromne doświadczenie Biblioteki w wykonywaniu podobnych, współfinansowanych ze środków publicznych, projektów obejmujących cyfryzację i opracowanie zbiorów specjalnych oraz publikacji z XIX i XX w.

Uniwersytet Łódzki i Wydział Filologiczny oraz Instytut Filologii Polskiej i Logopedii zapewnią wsparcie projektu poprzez:
- włączenie projektu do planu zadaniowo-finansowego jednostki;
- włączenie projektu do planu naukowego jednostki;
- udostępnienie pomieszczeń do badań i prac w projekcie;
- wykonanie digitalizacji zbioru rękopiśmiennego listów Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w gmachu Biblioteki UŁ z wykorzystaniem jej aparatury oraz zagwarantowanie bezpieczeństwa czasowo deponowanych zbiorów i ich transportu;
- obsługę administracyjno-finansową projektu w funkcjonującym na Wydziale Filologicznym zespole ds. projektów;
- promocję tematu badawczego i upowszechnienie go, także w wersji on-line;
- udostępnienie zbiorów Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego wykonawcom projektu niebędącym pracownikami UŁ.